De theoretische nucleaire fysicus dr. Ian J.
Thompson is op internet relatief bekend geworden door zijn websites op het
gebied van lichaam-geest dualisme en thesme (de stelling dat er een
scheppende godheid bestaat die zich actief bemoeit met zijn of haar
schepping). In het boek Starting Science from God werkt Thompson
vanuit de monothestische tradities in de lijn van de rationalistische,
analytische filosofie een algemeen wereldbeeld uit. Hij besteedt daarbij met
name ook aandacht aan de implicaties van een rationeel thesme voor
theorievorming in empirische wetenschappen zoals fysica, biologie en
psychologie. Zo blijkt Thompson biologische evolutie te aanvaarden als
noodzakelijke stap in de schepping van levende wezens en daar een eigen
interpretatie aan te geven die in bepaalde opzichten afwijkt van destische
theorien maar ook van theorievorming uit de hoek van de Intelligent Design-beweging.
De auteur geeft zelf expliciet aan een voorstander te zijn van ontologisch
pluralisme als basis voor empirisch-theoretisch onderzoek. Opvallend is
overigens dat Thompson de juistheid van het monothesme (de theorie dat er
slechts n God is in plaats van een heel pantheon) vooronderstelt en
daarbij zowel polythesme als panthesme verwerpt, inclusief bijvoorbeeld de
metafysica van kwantum-denker Amit Goswami. Een eventuele sluitende
rationele bewijsvoering voor het bestaan van een actieve schepper dient men
dus elders te zoeken. De auteur onderzoekt in dit boek waar zijn centrale
monothestische vooronderstelling rationeel beschouwd toe leidt. Alleen de
theodicee (de vraag naar de rechtvaardiging van het feit dat God
klaarblijkelijk vaak niet ingrijpt in kwalijke situaties) wordt wel beknopt
behandeld door Thompson, hoewel hij zelf toegeeft dat hij slechts een aanzet
tot een oplossing biedt.
In het algemeen gaat de auteur uit van een
zogeheten dispositioneel essentialisme, volgens welke ontologische
substanties opgebouwd zijn uit disposities. Hij wijst bijvoorbeeld de
klassieke stelling dat substanties zoals de persoonlijke ziel (als
substanties) enkelvoudig zijn van de hand.
God wordt volgens Thompson gekenmerkt door een
triade van liefde, wijsheid en macht, en staat aan de basis van de hele
schepping zonder daarmee samen te vallen. Opvallend is uiteraard dat liefde
en wijsheid ook bij BDE's regelmatig worden genoemd als waarden die men
centraal zou moeten stellen in het aardse leven.
God is volgens de auteur het enige 'noodzakelijke
wezen' waarvan al het andere afhankelijk is en dat alle schepselen leven
schenkt. Er is een veelheid aan met elkaar interacterende niveaus in de
werkelijkheid die niet tot elkaar te herleiden zijn. Bewustzijn en geest
zijn bijvoorbeeld niet te herleiden tot de hersenen. Voor
bijna-doodervaringen betekent dit in de ogen van Thompson bijvoorbeeld dat
iemand bij een hartstilstand daadwerkelijk tijdelijk in een spiritueel
domein kan belanden en daar ook in voortbestaat na de fysieke dood.
Uittredingen tijdens het leven zonder directe link met een BDE zouden zich
eveneens voor een deel daarin kunnen afspelen. Een interessante stelling die
hij in dit verband doet, luidt dat men ook in de spirituele wereld een soort
geestelijk lichaam moet hebben zodra men dat zo beleeft. In die wereld
worden feiten namelijk veel rechtstreekser bepaald door de geest dan in deze
fysieke werkelijkheid.
Ik heb zelf diverse filosofische bezwaren tegen
belangrijke delen van het betoog van de auteur (bijvoorbeeld tegen zijn
dispositioneel essentialisme), maar het is hoe dan ook verfrissend om te
merken dat er tegenwoordig nog steeds originele thestische systeemdenkers
bestaan die onverstoorbaar hun eigen weg durven te gaan. Ian Thompson laat
zich niet inperken door kerkelijke dogma's en staat bijvoorbeeld een
symbolische, vrije interpretatie van de Bijbel en andere geschriften voor.
Hij verdient het zonder meer serieus genomen te worden.
Titus Rivas
